Vjelja e kafesë është një proces delikat që ndodh vetëm një herë në vit ndërsa bima ka një jetëgjatësi njëzet vjeçare, frytet e saj mund t’i shfrytëzojmë vetëm pas gati katër vjetëve.
Pema shumëvjeçare duhet të zë rrënjë në kushte të mira klimatike dhe të kalojë një sërë momentesh para se të lulëzojë.
Por ndryshimi i klimës po e shtyn tregun global të kafesë prej 458 miliardë eurosh – nga i cili Evropa përfaqëson pjesën më të madhe të konsumatorit – në një “kaos”, raporton euronews.
Si po ndikon ndryshimi i klimës në kultivimin e kafesë?
Shumica e kafesë prodhohet në rajonet tropikale malore.
Por studiuesit kanë zbuluar se rritja e temperaturave mund të zvogëlojë për 50 për qind zonat e përshtatshme të rritjes së kafesë.
Ky rivizatim i hartës globale të rritjes së kafesë, mund të sjell rreziqe shkatërruese, jo vetëm për ekonominë kombëtare të Meksikës, El Salvadorit, Nikaraguas, Brazilit, Indisë he Madagaskarit, por edhe për mënyrën e jetesës së kultivuesve të kafesë.
Jetëgjatësia e pemës është një sfidë e veçantë për shumicën e fermerëve, shpjegon Dr. Christian Bunn nga Qendra Ndërkombëtare për Bujqësinë Tropikale.
Fermerët e vegjël tani duhet të investojnë në metoda alternative të bujqësisë për të mbijetuar në të ardhmen, por ato janë të kushtueshme dhe mund të mos rezultojnë në rendimentet më të larta të prodhimit të dëshiruar.
Kërkimi i alternativave të qëndrueshme për kultivimin e kafesë
Teknikat e zhvillimit të bujqësisë në ambiente të brendshme, do të thotë se fermerët duhet të hapin portofolin e investimeve.
Ndërsa Bunn nuk është në dijeni të ndonjë fermeri kafeje që aktualisht adopton metoda të kultivimit vertikal, ambient të brendshëm ose hidroponike, studiuesit po i eksplorojnë këto mundësi.
Kultivimi vertikal dhe në ambient të brendshëm do të lejonin kontroll më të madh të burimeve, të tilla, si uji, drita dhe ekspozimi ndaj erës.
“Teknikisht është e mundur të rriten kafe në formë të pemës në një serë”, thotë Bruno Telemans, një specialist i kulturave shumëvjeçare dhe hortikulturës në FAO të OKB-së.
Por fermerët e vegjël përballen me sfida të ndryshme të kultivimit vertikal, duke përfshirë kostot e larta për një rendiment të ulët që është i disponueshëm vetëm një herë në vit dhe mund të shitet ngadalë për shkak të jetëgjatësisë së gjatë.
“Kur ke kultivim vertikal, duhet të shkosh në kultura me vlerë të lartë, ku fermeri mund të kryejë të korura disa herë në vit dhe t’i shesë ato në një treg me vlerë shumë të lartë”, shpjegon Telemans.
Rritja e kafesë në sistemet hidroponike dhe fermat vertikale do të sfidohen nga nevojat e larta të energjisë dhe çështjet e menaxhimit të ujit, thotë inxhinieri i bujqësisë dhe specialisti i FAO-s, Leone Magliocchetti Lombi.
Fermerët kanë frikë nga një kolonizim i dytë i kafesë
Rritja e çmimit të kultivimit të kafesë mund të zhvendos tregjet e prodhimit të pijes në Evropë ose në Shtetet e Bashkuara.
Vlera e tregut e kafesë së papërpunuar është relativisht e ulët në krahasim me çmimet që paguajnë konsumatorët ndërsa fermerët përgjithësisht shohin më pak përfitime.
Ndërsa fermerët dhe investitorët më të pasur mund të përballojnë kostot më të larta të bujqësisë, si plehërimi inxhinierik dhe sistemet e ujitjes me pika, kjo i ndihmon ata të hyjnë në tregjet e kafesë premium, ku do të kenë fitime më të mëdha.
Endre Vestvik, themeluesi i kompanisë së kafesë Wild, ka frikë se kjo do të sillte një kolonizim të dytë të produktit, “çdo kafe që konsumohet nga adhuruesit e kafesë, në thelb kontribuon në rritjen e pabarazive në botë”.
Në vend të kësaj, Vestvik mbron zgjidhjet bujqësore që sjellin përfitime për vendet e origjinës dhe fermerët.
“Unë mendoj se sfidat e qëndrueshmërisë së kafesë mund të zgjidhen në mënyra të tjera ndëra unë mendoj se ato duhet të zgjidhen nga njerëzit që tani e kultivojnë kafenë”, pohoi ai.
A mund të edukohen farat e kafesë për t’i rezistuar ndryshimeve klimatike?
Vestvik pjesërisht i mbështet shpresat në zhvillimin e varieteteve të ndryshme të farave të kafesë që mund të jenë rezistuese ndaj klimës.
Me këto programe mbarështimi, bimët mund të zhvillojnë tolerancë ndaj thatësirës, dëmtuesve dhe temperaturave të larta.
Megjithatë, zyrtari bujqësor i FAO-s, Melvin Medina, nuk është tepër optimist për këtë qasje.
“Një program mbarështues për kafe do të kërkojë vite dhe vite punë”, shpjegon ai. Kafeja thjesht nuk është një prioritet në krahasim me produktet e tjera, si ushqimet bazike.
Megjithëse shumëllojshmëria e farës mund të ketë një rol, Medina dëshiron të shohë metoda të tjera të qëndrueshme që mund të shfrytëzohen së pari në natyrë.
Si mund ta ripërpunojmë kafenë?
Pemët që bëjnë hije, për shembull, përdoren për të mbrojtur bimët e kafesë nga rrezet direkte të diellit dhe të ndihmojë në ndryshimet e qëndrueshme të temperaturës gjatë gjithë ditës.
Këto pemë shtesë mbrojnë bimët e kafesë nga erërat e forta dhe përmirësojnë cilësinë e tokës, pasi mbeturinat e gjetheve fekondojnë natyrshëm tokën.
Rrënjët e tyre të thella mund të nxisin gjithashtu një depërtim më të thellë të ujit të shiut, në mënyrë që bima e kafesë të ketë qasje më të lehtë në ujë.
Teknologjitë e reja të ujitjes janë një tjetër mjet kyç në menaxhimin e konsumit të ujit. Sistemet e ujitjes me pika lejojnë që uji dhe plehrat të pikojnë ngadalë në rrënjët e bimëve. Opsione të tjera përfshijnë sistemet spërkatës ose mikro-jetët, megjithëse ka pak kërkime se si këto teknologji rritin rendimentin e fermave të kafesë.
Vestvik dëshiron që Wild dhe kompanitë e tjera të kafesë të mbështeten përfundimisht në fuqinë e natyrës përmes ripërpunimit të kafesë; një praktikë konservimi për të restauruar dhe mbrojtur zonat natyrore. “Kafja i përket një ekosistem të egër natyror”, thotë Vestvik.
Telemans kundërshton se rihapja mund të jetë një qasje e përshtatshme për tregjet e veçanta, por romantike për tregun global të kafesë.
Ajo që ekspertët e kafesë bien dakord është se përshtatjet duhet të bëhen tani, dhe në mënyra që janë të arritshme për shumicën e prodhuesve. Se si bëhet kjo mbetet për debat dhe varet nga konteksti rajonal.
“Ndryshimi i klimës është tashmë diçka që ne po e përjetojmë qartë,” thotë Bunn. “Por kjo nuk do të përmirësohet, do të përkeqësohet. Pra, ajo që po përjetojmë tani është vetëm një fillim”. /Telegrafi
